Het Overzicht

Het Overzicht (Onafhankelijk tijdschrift voor Zuid- Nederland/ Half-Maandelijks Tijdschrift. Kunst-Letteren-Mensheid) wordt beschouwd als het toonaangevendste kunsttijdschrift voor de Belgische abstracte beweging in het begin van de jaren 1920. Deze erkenning berust voornamelijk op de koersverandering, vanaf nummer 13 (november 1922), die het blad krijgt onder impuls van Jozef Peeters. Het Overzicht, een geesteskind van Fernand Berckelaers (Michel Seuphor) en Geert Pijnenburg, start als een flamingant blad en verandert met de komst van Peeters als codirecteur in een kunststrijdblad dat ‘totaal orthodox en niet eclectisch’ is. Als forum voor een nieuwe tijdsgeest past het in een internationaal netwerk van avant-garde tijdschriften, waaronder Manomètre, Der Sturm, L’Esprit Nouveau, Noi en Ma. De rijk geïllustreerde en luxueuze uitgave siert steeds speciaal ontworpen covers van Belgische kunstenaars zoals Victor Servranckx en Karel Maes, alsook van gerenommeerde internationale kunstenaars als László Moholy-Nagy (1895 – 1946) en Robert Delaunay (1885 – 1941). In het tijdschrift worden ook beeldbijdragen van Enrico Prampolini (1894 – 1956), Pablo Picasso (1881 – 1973), Wassily Kandinsky (1866 – 1944), Lajos Kassak (1887 - 1967) en vele anderen gepubliceerd. Naast losbladige kleurenlitho’s geeft Het Overzicht als uitgeverij ook bijlagen uit zoals Prise vues, des cris, des coupures met een omslagtekening van Kurt Schwitters (1887 –  1948).

Peeters’ ambitie bestond uit het bieden van een alternatief voor de ideeën van Theo Van Doesburg (1883 – 1931) en De Stijl. Zijn eigen uitgangspunten bakent hij af in zijn manifesten Inleiding tot de moderne plastiek en Gemeenschapskunst. Berckelaers en Peeters ondernemen verschillende buitenlandse reizen en leggen er contact met onder anderen Herwarth Walden (1878 – 1941), Adolf Behne (1885 – 1948), Walter Gropius (1883 – 1969), Rudolf Belling (1886 – 1972), Prampolini en Filippo Tommaso Marinetti (1876 – 1941). Deze contacten vinden een weerslag in de bijdragen van Het Overzicht en maken van Peeters en Berckelaers spilfiguren van de Vlaamse avant-garde. In maart 1924 stellen ze een speciaal ‘Vlaams’ nummer van Der Sturm samen met teksten van Pierre Bourgeois, Maurice Casteels en Paul Van Ostaijen (1896 – 1928) en afbeeldingen van Victor Bourgeois, Felix De Boeck, Jos Léonard, Karel Maes en Peeters zelf.

De oorspronkelijke abonnees zullen zich al snel distantiëren van de nieuwe internationale oriëntatie en de omslag van het politiek-ethische naar het zuiver esthetische. Uiteindelijk stopt het verhaal van Het Overzicht met het vertrek van Berckelaars naar Parijs in maart 1925, op het moment dat nummer 24 uitgegeven is. Terwijl Berckelaers verder werkt aan een internationale renommee onder de naam van Michel Seuphor, stort Peeters zich samen met Van Ostaijen en Eddy du Perron in een de laatste Vlaamse avant-gardistisch avontuur: het radicale kunsttijdschrift De Driehoek.

Sergio Servellón

CC-BY-NC (Creative Commons 4.0)