Geboren 1895
- Dood 1960
Jozef Peeters, collectie Letterenhuis, Antwerpen (Archief van Jozef Peeters).
Biography

Jozef Peeters is één van de baanbrekers van de abstracte kunst in België. Net als Piet Mondriaan (1872 – 1944) evolueert Peeters via het postimpressionisme naar een symbolisme dat sterk onder invloed staat van de theosofie. Langzamerhand krijgen zijn stadsbeelden een sterk abstraherend karakter. Het ‘animeren van het vlak’ was van dan af het beeldend principe van Jozef Peeters’ Zuivere Beelding, de Belgische variant van de Nederlandse Nieuwe Beelding. In zijn schilderijen laat Peeters, naast een uitgebreid kleurenpalet, ook dynamische vormexperimenten toe. Hij onderscheidt zich hierdoor van de strikt horizontaal-verticale composities van de kunstenaars van De Stijl zoals Mondriaan. Naast kunstenaar was Peeters actief als promotor en organisator. Invloedrijk waren vooral zijn ideeën en theorieën over de Gemeenschapskunst. Abstractie was voor Peeters niet enkel een nieuwe beeldtaal, maar ook een nieuwe ethische houding die ten dienste moest staan van de maatschappij.

In september 1918 sticht Peeters, samen met academiegenoten Edmond Van Dooren  (1896 – 1965) en Jan Cockx (1891 – 1976), de Kring Moderne Kunst. Tijdens deze periode ontpopt hij zich tot dé voorman van de avant-garde in België. Onder zijn impuls zullen tussen 1920 en 1922 drie congressen georganiseerd worden. Het belangrijkste, het ‘2e Kongres voor Moderne Kunst’ (1922) wordt begeleid door een tentoonstelling met een indrukwekkende internationale delegatie met ronkende namen zoals Alexander Archipenko (1887 – 1964), Paul Klee (1879 – 1940) en Kurt Schwitters (1887 – 1948).

Op uitnodiging van Michel Seuphor zal Peeters als mededirecteur het van oorsprong Vlaamse strijdblad Het Overzicht omvormen tot een internationaal avant-gardeblad. Zo onderhoudt men  contacten met het Franse Manomètre en het Oostenrijkse MA. Hoogtepunt van deze periode vormt  het Vlaamse themanummer (maart  1924) dat Peeters en Seuphor voor Der Sturm samenstellen. In 1925 verdwijnt Het Overzicht om meteen vervangen te worden door De Driehoek waarvan Jozef Peeters en Edgard du Perron (1899 - 1940) de stichters zijn. 

Jozef Peeters is naast schilder ook actief als linosnijder, affiche- en textielontwerper. Hij beschildert gebruiks- en sierobjecten en meubilair. In 1926 haakt hij om familiale redenen af. Het wegvallen van deze woordvoerder van het constructivisme in België valt samen met de ineenstorting van de eerste golf van abstracte kunst in België. 

Tussen 1957 en zijn overlijden in 1960 neemt hij kortstondig de draad weer op wanneer hij door Jo Delahaut en de groep G58 herontdekt wordt. Samen met René Guiette (1893 - 1976) wordt Peeters erelid van de jonge neo-avant-gardegroep. De beschermde atelierflat van Peeters aan de Antwerpse Gerlachekaai kan, met zijn geometrische wandschildering en de zelf ontworpen bergmeubels, symbool staan voor het constructivistische samengaan van kunst en leven.

 

1895

Josephus Henricus Peeters wordt op 24 juli in Antwerpen geboren.

1909

Peeters studeert  aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen.

1914

Nadat hij atelier hield naast Floris Jespers (1889 – 1965) in Antwerpen, vestigt hij zich samen met Edmond Van Dooren in Burcht.  Schildert post-impressionistische landschappen en tekent politieke karikaturen.

Eerste ontmoeting met Paul Van Ostaijen (1896 – 1928).

1915 - 1917

Onder invloed van de theosofie schildert Jozef Peeters gestileerde portretten met geometrische vormen die symbolisch gebruikt worden. Peeters huwt met Pelagia Pruym.

1918

Jozef Peeters neemt deel aan de zomertentoonstelling van Doe Stil Voort in het Museum voor Schone Kunsten in Brussel. Hier ontmoet hij een deel van de latere metgezellen van de historische avant-garde in België, o.a. Felix De Boeck, Prosper De Troyer, Victor Servranckx en Albert Daenens (1883 – 1952). Een groot aantal van hen sluiten zich aan bij de Kring Moderne Kunst die Peeters sticht. 

Ontstaan van eerste abstraherende aquarellen, Fantaisies genaamd.

1919 - 1920

Peeters correspondeert met Filippo Marinetti (1876 – 1944) en Theo Van Doesburg (1883 – 1931). Van Doesburgs voordracht 'Klassiek, barok, modern’ wordt in februari 1920 door Peeters georganiseerd.  

Peeters wordt één van de twee ondervoorzitters bij de oprichting van het Syndicaat voor Kunstenaars.

Roger Avermaete (1893 – 1988) wijdt een eerste artikel aan Peeters in het blad Lumière

Op 10 en 11 oktober van 1920 organiseert Peeters samen met Huib Hoste het ‘Eerste Kongres voor Moderne Kunst’ in het Instituut Belpaire in Antwerpen. 

Ontwerpt affiches, maakt lino’s en schildert de eerste geometrisch abstracte werken.

1921

Geïnspireerd door de Arbeitsrat für Kunst lanceert Peeters het idee om een Antwerpse kunstenaarsraad op te richten met een sterke toenadering tot de toegepaste kunsten. Een jaar later publiceert Peeters het artikel ‘Over kunstenaarsraden’ in Vlaamsche Arbeid.

Peeters reist samen met zijn vrouw naar Parijs waar hij in contact komt met vooraanstaande kunstenaars zoals Piet Mondriaan, Albert Gleizes (1881 – 1953) en Fernand Léger (1881 – 1955). Op voordracht van deze laatste wordt Peeters lid van de Société des Artistes Indépendants in Parijs. Hij correspondeert onder meer met de redactie van Der Sturm, Frantisek Kupka (1871 – 1957) en J.J. Oud (1890 – 1963).

Uitgave van een map met 6 lino’s.

Op 1 december geeft Theo Van Doesburg zijn tweede Antwerpse lezing, ‘Tot Stijl’. Die avond ontmoet Peeters Fernand Berckelaers, de latere Michel Seuphor. Diezelfde maand publiceert Peeters zijn artikel ‘Gemeenschapskunst’ in Het Overzicht.

1922

Van 21 tot 23 januari organiseert Peeters in Antwerpen het ‘2e Kongres voor Moderne Kunst’. De lezingen vinden plaats in het Koninklijk Atheneum terwijl de internationale tentoonstelling te bezichtigen is in zaal El Bardo boven het Vlaams Huis op de Sint-Jacobsmarkt. Zijn ‘Inleiding tot de Moderne Plastiek’ wordt in september gepubliceerd in Het Overzicht.

Peeters neemt deel aan de Eerste Internationale Kunstausstellung in Düsseldorf.  

Van 30 juli tot 15 augustus vindt in Brugge het ‘3de Kongres voor Moderne Kunst’ plaats in samenwerking met de Wetenschappelijke congressen.

Peeters neemt formeel het co-directeurschap van het tijdschrift Het Overzicht op zich met bevoegdheid over de beeldende kunsten. Het eerste nummer onder zijn bewind bevat een lino van zijn hand en ook zijn tekst ‘Het Futurisme’.

Eerste individuele tentoonstelling in de Galleria Bragaglia in Rome.

1923

“Indrukken uit Berlijn” verschijnt in het mei-juni nummer van Het Overzicht. Hierin verhaalt Peeters over de rondreis die hij een jaar eerder met Seuphor ondernam. Tijdens die reis ontmoet hij Adolf Behne (1885 – 1948), László Moholy-Nagy (1895 – 1946), El Lissitzky (1890 – 1941) en Wassily Kandinsky (1866 – 1944).

In maart publiceert 7 Arts een lang artikel van Maurice Casteels (1890 – 1962) over Jozef Peeters. Hij wordt in december van datzelfde jaar uitgenodigd om deel uit te maken van de stand 7 Arts naast Felix De Boeck, Victor Servranckx, Pierre-Louis Flouquet en Karel Maes. De architect Victor Bourgeois (1897 – 1962) ontwerpt de stand.

Ontwerpt en realiseert decoratieve voorwerpen, tapijten, meubels en interieurs.

1924 

Peeters verhuist naar de Statiekaai 10 (nu Gerlachkaai). Hij blijft er tot aan het einde van zijn leven. Kort na deze verhuis worden zijn twee kinderen geboren. In de periode 1927-1937 richt hij het interieur in.

1937

Als zijn echtgenote ongeneeslijk ziek wordt, neemt Peeters de verzorging op zich. Hij schildert om in zijn levensonderhoud te voorzien traditionele landschappen en stillevens, soms onder het pseudoniem H. Angtze (hangt ze).

1953 - 1959

Dankzij een nieuwe generatie kunstenaars en kunstpromotors, zoals Jo Delahaut en Maurits Bilcke (1913 – 1993), worden de eerste abstracten herontdekt. Peeters wordt erelid van de groep G58 en sluit opnieuw aan bij zijn productie van abstracte werken van de jaren 1920.

1960

Jozef Peeters sterft op 10 september in het Stuivenbergziekenhuis in Antwerpen.

 

Sergio Servellón

 

CC-BY-NC (Creative Commons 4.0)